Pasen: wat houdt dit feest in?

Het is alweer tijd voor Pasen. Voor de meeste mensen en ook onder de christenen is dit een tijd om versierde eieren thuis te verstoppen, om lekkere paasrecepten uit te proberen of om gezellig samen te zijn met familie. Voor trouwe kerkgangers is dit ook een moment om naar de kerk te gaan.

Klik op deze link om de volledige video te bekijken, of lees het artikel hieronder.

Wat is Pasen eigenlijk?

Voor veel christenen is Pasen een feest waarop volgens de traditie de dood en de opstanding van Jezus Christus worden herdacht en gevierd. Dit feest was er niet altijd. De viering van Pasen gaat terug in de tijd tot de tweede eeuw, hoewel de herdenking van Jezus wederopstanding waarschijnlijk eerder plaatsvond.[1]
Eigenlijk is Pasen oorspronkelijk een heidens feest waarbij de lente-equinox, het punt waarna de dagen weer langer worden, wordt gevierd. Onder andere een artikel van The Guardian geeft dat goed weer:

“Alle leuke dingen over Pasen zijn heidens. Hazen zijn een overblijfsel van het heidense festival van Eostre, een grote noordelijke godin wiens symbool een konijn of haas was. Uitwisseling van eieren is een eeuwenoud gebruik, gevierd door vele culturen. Hete gekruiste broodjes zijn ook erg oud. […]. Pasen is in wezen een heidens festival dat wordt gevierd met kaarten, geschenken en nieuwe paasproducten, omdat het leuk is en de oude symboliek nog steeds werkt.”[2]

Pasen is dus oorspronkelijk een heidens lentefeest. Hazen, eieren en paasvuren hebben wezenlijkniets met Jezus te maken. Deze symbolen komen uit het heidendom. Dit wordt onder andere bevestigd door een katholieke bron:

"Het konijn is een heidens symbool en is altijd een embleem van vruchtbaarheid geweest”. “De gewoonte [van de paaseieren] kan zijn oorsprong hebben gehad in het heidendom, aangezien een groot aantal heidense gebruiken, het vieren van de terugkeer van de lente, door het Paasfeest zijn aangetrokken. Het ei is het zinnebeeld van het kiemende leven van de vroege lente.” “Het paasvuur … is een gewoonte van heidense oorsprong in heel Europa die de overwinning van de lente over de winter voorstelde. [...] De bisschoppen stelden harde bevelen tegen de heiligschennende paasvuren, maar slaagden er niet in om deze volledig af te schaffen. De kerk nam deze viering aan in de paasvieringen, onder de verwijzing dat dit de vuurkolom in de woestijn was en ook de opstanding van Christus voorstelde.”[3]

Een andere traditie die verbonden is met het Paasfeest is de veertigdagentijd. Wat is de betekenis van de veertigdagentijd? Wat is dat eigenlijk? Hiermee worden de veertig dagen voorafgaande aan Pasen bedoeld. Carnaval is dan net weer voorbij en de schoonmaak is voltooid. En zo begint de traditionele jaarlijkse periode van onthouding. Veel christenen vasten in die periode op de een of andere wijze. De katholieke website vastenactie.nl zegt hierover het volgende:

“De katholieke vastenperiode begint op Aswoensdag en eindigt op de zaterdag vóór Pasen … Het getal veertig verwijst onder meer naar het aantal dagen dat Jezus volgens drie evangelisten in de woestijn verbleef en het aantal jaren dat de Israëlieten vanuit Egypte onderweg waren naar het Beloofde Land.”[4]

Deze traditie komt echter niet uit de tijd van Jezus. Waar kwam dit dan wel vandaan? Het was Petrus I van Alexandrië in de vierde eeuw die de christelijke boetvaardigheid van vasten verbond aan Jezus veertig dagen vasten in de woestijn.[5] In de tweede eeuw was er een discussie over hoe lang men moest vasten. Irenaeus van Lyon schreef hierover:

“Het geschil gaat niet alleen over de dag, maar ook over het feitelijke karakter van het vasten, sommigen denken dat ze een dag moeten vasten, sommigen twee, anderen nog meer, sommigen stellen dat hun 'dag' veertig uur moet duren. Een dergelijk verschil in het houden is niet in onze tijd tot stand gekomen, maar heel veel eerder, in de tijd van onze voorvaderen” (Eusebius, History of the Church, V, 24).[6]

Over de veertig dagen vastentijd kunnen we concluderen dat men wel vastte in de tweede eeuw, maar dat dit slechts één of twee dagen was, en niet een daadwerkelijk aaneengesloten periode van veertig dagen. Nicholas V. Russo, assistent-decaan van de Universiteit van Notre Dame in Indiana schrijft in een artikel:

“Als gevolg daarvan hebben sommigen gesuggereerd dat de vastentijd het best begrepen kan worden als een geheel nieuw fenomeen dat vrij plotseling naar voren kwam na het Concillie van Nicea en dat elke organische of genetische relatie die het kan hebben met pre-Niceense vastenpraktijken niet kan worden bewezen.”

Andere geleerden richtten hun aandacht

“op een unieke en fel betwiste Egyptische vastentraditie. … een vasten van veertig dagen die begonnen was na het feest van Theofanie (d.w.z. Driekoningen) op 6 januari (11 Tybi op de Egyptische kalender).”[7]

Alexander Hislops, de auteur van The Two Babylons, blz. 104-105, zegt het volgende over de oorsprong van de vastentijd:

"De veertig dagen onthouding van de vastentijd werd direct ontleend aan de aanbidders van de Babylonische godin. Zo'n veertig dagen, in de lente van het jaar, wordt dit nog steeds waargenomen door de Yezidi's of heidense duivelsaanbidders van Koerdistan, die het hebben geërfd van hun vroege meesters, de Babyloniërs. Zo'n veertig dagen van vasten werd in de lente gehouden door de heidense Mexicanen ... Zo'n veertigdaagse vastentijd werd waargenomen in Egypte ..."[8]

Samengevat kunnen wij niet bewijzen dat de eerste christenen veertig dagen hebben gevast voor Pasen. Wat wij wel kunnen bewijzen is dat dit een traditie is die na het Concillie van Nicea binnen is gedrongen in de Katholieke kerk en een dubieuze achtergrond heeft.

Wanneer wordt Pasen gevierd?

De datum van Pasen verandert elk jaar. Het vaststellen van de datum van Pasen heeft discussies veroorzaakt in het christendom van de tweede eeuw, die pas in de achtste eeuw opgelost werden. De christenen van het Midden-Oosten begonnen op een gegeven moment de dood van Jezus te herdenken precies op dezelfde dag als het joodse feest van Pesach viel, en twee dagen later vierden ze de opstanding. Het Pesach was een jaarlijkse viering die viel op de veertiende Nisan, ongeacht de dag van de week. Daarentegen begonnen de christenen in het westelijke deel van het Romeinse Rijk de opstanding van Jezus elke zondag te vieren. Het was geen jaarlijks feest meer, maar een wekelijkse viering van Jezus opstanding, en dus op elke zondag. Dit heeft ook geleidelijk de verandering van de rustdag van de zaterdag naar de zondag beïnvloed. Keizer Constantijn de Grote liet per decreet de Dies Solis (dag van de zon) de tegenwoordige zondag tot officiële rustdag uitroepen in het West-Romeinse Rijk. De Encyclopedia Britannica zegt hierover:

“De kerken kozen steeds meer voor het zondagsfeest en de voorstanders van de "veertiende dag" bleven een minderheid. Tijdens het Concillie van Nicaea in 325 na Christus werd vastgesteld dat Pasen moest worden gevierd op de eerste zondag na de eerste volle maan na de lente-equinox (20/21 maart). Daarom valt Pasen altijd op een zondag ergens tussen 22 maart en 25 april.”[9]

Hoe zit het met de dood van Jezus?

Waarom valt het feest van de lente tegen dezelfde tijd als de dood van Jezus? Jezus stierf op de veertiende Nisan in het jaar 31 na Christus. Dit is precies op de feestdag van Pascha of Pesach gebeurd. Tijdens Pesach wordt de bevrijding van de slavernij van het Joodse volk in Egypte herdacht. Dat moest het begin van het jaar zijn voor het volk van Israël. We kunnen meer hierover lezen in Exodus 12.

Rond de tijd dat het volk van Israël de bevrijding van Egypte vierden, vierden de buurlanden een andere feestdag. Dit was het lentefeest ter ere van de godin van het licht en lente: Eastre of Ostara. Terwijl lente voor Israël de vrijheid van slavernij betekende, en hun voorspoed te danken was aan God, was deze volgens de heidense buurlanden te danken aan de godin Eastre of Ostara. Terwijl Israël God dankte voor een nieuw jaar brachten de heidenen offers aan Ostara voor vruchtbaarheid en voorspoed. In de loop van de tijd heeft het christendom dit lentefeest en deze symbolen overgenomen.

Wat zegt de Bijbel ons over de viering van het Paasfeest?

Het antwoord is simpel. De Bijbel zegt niets over de viering van het Paasfeest. Daarentegen staat de herdenking van Jezus’ dood en opstanding in verbinding met twee dingen die wel in de Bijbel terug zijn te vinden: het Avondmaal en de doop. Het Avondmaal wijst op de dood van Jezus en de doop wijst op Zijn opstanding en het eeuwig leven dat wij daardoor van Hem kunnen ontvangen.

Het is interessant om naast de achtergrond die hierboven gegeven is inzake de heidense traditie van Pasen, dieper in te gaan op het Pascha, het joodse feest waarop 2.000 jaar geleden Jezus gestorven is.

Het Pascha

De dood en de opstanding van Jezus zijn een vervulling van verschillende symbolen van het Oude Testament. Pascha of Pesach wordt nog steeds door de Joden herdacht.

In Exodus 12 worden er duidelijke instructies en richtlijnen gegeven door God aan de Israëlieten wat zij moesten doen vlak voordat zij werden bevrijd uit de slavernij uit Egypte. Dit feest zou een herdenkingsavond voor hen moeten worden. Ter voorbereiding op hun bevrijding uit Egypte, gaf God hen duidelijk aan wat zij dienden te doen.

Vier dagen vóór het begin van het Pascha moesten de Israëlieten een volwassen lam of een geit uitkiezen. Deze moest grondig worden onderzocht, want het moest vlekkeloos en volmaakt zijn. Het Paaslam was namelijk kort gezegd een zinnebeeld, een symbool voor de Messias.

"Op de tiende dag van deze maand moet ieder voor zich een lam per familie nemen” Exodus 12:3; en zij moesten het lam vier dagen lang bewaren. “U moet het in bewaring houden tot de veertiende dag van deze maand, en heel de verzamelde gemeenschap van Israël zal het slachten tegen het vallen van de avond.” Exodus 12:6.

Tijdens deze vier dagen moest men zich voorbereiden voor het feest. Het lam moest precies één jaar oud zijn en moest door het gehele gezin gezamenlijk gegeten worden. Pascha leerde het volk van Israël de les van gastvrijheid, saamhorigheid, vrijgevigheid en zelfbeheersing. Het begin van het jaar moest de hoop en de verwachting zijn voor hun geestelijke bevrijding door de Messias uit de slavernij van de zonde.

Vanaf dat moment moesten zij zeven dagen lang ongezuurde broden eten met bittere kruiden. Dit was het brood dat het volk van Israël moest meenemen in de woestijn, omdat dit langer goed bleef.

Het bloed van het lam van het Pascha moest dienen om het volk te beschermen tegen de Engel des Doods. De Engel des Doods zou die specifieke avond langs de deuren gaan. Dit was de tiende plaag waaraan voorafgaand God de Egyptenaren al negen zware tekenen had gegeven. Helaas was het hart van Farao onvermurwbaar en werden in de tiende plaag alle eerstegeborenen gedood. De Engel zou voorbijgaan aan alle huizen die bloed aan hun deurposten hadden. Daarom heet het Pesach. De betekenis van de naam Pesach is ‘overheen stappen’, of ‘overslaan’; de huizen van de mensen die bloed op hun deurposten hadden werden overgeslagen.

Vervulling van Pascha

Op dezelfde manier zoals het bloed van het lam het volk Israël in Egypte beschermde, beschermt de dood en het bloed van Jezus ons van het kwade en reinigt ons van onze zonde wanneer wij deze belijden. Jezus vervulde exact alle symbolen van het Pascha.

De Bijbel vertelt ons dat vier dagen vóór Pascha het gezin een lam moest kopen, en precies vier dagen vóór het Pascha werd Jezus “gekocht” als een lam door de Hogepriester. Kajafas, destijds de Hoge Priester, gaf Judas 30 zilverstukken (Matthéüs 26:15) en na deze koop, stuurde hij de tempelbewakers op Jezus af om Hem te halen. Jezus werd begeleid naar de Hogepriester om te worden onderzocht. Het onderzoek naar de onschuld van Jezus was begonnen toen Jezus als een overwinnaar de stad was binnen gekomen. De Schriften zeggen dat in Hem geen leugen werd gevonden en de enige uitspraak die men kon doen was dat Hij zondeloos was. In Matthéüs 21 en 22 zien wij dat verschillende mensen naar Hem toekwamen om Hem te verzoeken, maar dat iedereen onder de indruk was van Zijn antwoorden. Uiteindelijk werd Hij veroordeeld omdat Hij zei dat Hij de Zoon van God was en omdat Hij profeteerde dat Hij de Tempel, waarmee Hij Zijn lichaam bedoelde, in drie dagen weer zou opbouwen (Matthéüs 26:61-68). Men heeft niets anders gevonden om Hem te veroordelen dan de waarheid.

De zondaar in het Oude Testament moest zijn handen op de kop van het offer leggen en zijn zonden belijden. De zonden werden overgedragen naar het offer en zo werd de zondaar vergeven van zonde. Op een symbolische wijze heeft iedere klasse van de maatschappij in de zaal van Kajafas zijn zonden op Jezus gelegd. Hij werd op Zijn gezicht en Zijn hoofd geslagen en elke zonde werd op dat moment geuit als symbool dat Hij de zonden van de wereld zou dragen naar het kruis. Hij zou niet alleen de zonden van de gelovigen dragen, maar Hij droeg de zonden van iedereen zodat voor iedereen de deur geopend kon worden voor bekering en vergeving. Iedereen mocht daarna aanspraak maken op de verlossing in Jezus Christus. Jesaja 53:4,5 zegt:

“Voorwaar, onze ziekten heeft Híj op Zich genomen, onze smarten heeft Hij gedragen. Wíj hielden Hem echter voor een geplaagde, door God geslagen en verdrukt. Maar Hij is om onze overtredingen verwond, om onze ongerechtigheden verbrijzeld. De straf die ons de vrede aanbrengt, was op Hem, en door Zijn striemen is er voor ons genezing gekomen.”

Geen enkel bot van het lam mocht gebroken worden en het mocht niet in stukken gekapt worden in de voorbereiding. Daarom moest het lam of de geit gebraden en niet gekookt of rauw gegeten worden. Het moest op die bewuste avond volledig gegeten worden, en mocht niet tot de volgende dag blijven.

Exodus 12:10 zegt: “U mag daarvan ook niets overlaten tot de morgen…” Jezus stierf rond 15:00 uur op dezelfde vrijdag dat Hij gekruisigd werd. De Romeinen waren verbaasd dat Jezus zo snel was gestorven. De dood aan het kruis was normaal gesproken een langzame dood die weken kon duren. Omdat het niet toegestaan was dat een lichaam op een paal zou hangen tijdens het Pascha, braken de Romeinen de benen van de criminelen die met Jezus gekruisigd werden. Johannes 19:31-36 zegt:

"Opdat de lichamen niet aan het kruis zouden blijven op de sabbat, omdat het de voorbereiding was (want de dag van die sabbat was een grote dag), vroegen de Joden dan aan Pilatus of hun benen gebroken en zij weggenomen mochten worden. De soldaten dan kwamen en braken wel de benen van de eerste en van de ander die met Hem gekruisigd was, maar toen zij bij Jezus kwamen en zagen dat Hij al gestorven was, braken zij Zijn benen niet. … Want deze dingen zijn geschied, opdat het Schriftwoord vervuld wordt: Geen been van Hem zal gebroken worden.”

Conclusie

In de Bijbel staat er niets over het vieren van Pasen. De enige verwijzing die wij in de Bijbel kunnen vinden over het vieren van de dood en de opstanding van Jezus is met betrekking tot de doop en het avondmaal. Jezus heeft voor Zijn gemeente deze twee instellingen gegeven waarmee men Zijn dood en Zijn opstanding zou herdenken. (Romeinen 6:3,4; 1 Korinthe 11:25-26). Het avondmaal is de vervanging van het Pascha. Het vieren van de bevrijding uit Egypte werd veranderd in het eten van het avondmaal als symbool voor de bevrijding van zonde. Het lam was het centrale element bij het Pascha, en dit feest was een van de belangrijkste feesten, omdat het de geboorte van het volk voorstelde. Op dezelfde manier zijn Jezus en Zijn offer het kernpunt van het christendom en het begin van een nieuw leven bij God. Het stelt de wedergeboorte van de mens voor wanneer Jezus wordt aangenomen in het hart. Een wedergeboren christen maakt een verbond met God door middel van de doop. Hij geeft zijn leven aan God over en daarom wordt hij “begraven" in het water en staat hij weer op in een nieuw leven, een leven samen met Jezus. Bij het avondmaal herdenkt de gedoopte christen Jezus en het verbond dat hij met God maakte en door het eten ervan bevestigt hij dit verbond opnieuw.

In het Oude Testament had het Pascha pas een betekenis wanneer het Paaslam gegeten werd, en hierover zegt Jezus in Johannes 6:54:

"Wie Mijn vlees eet en Mijn bloed drinkt, heeft eeuwig leven, en Ik zal hem doen opstaan op de laatste dag.”

Het “eten” van Jezus en het “drinken” van Zijn bloed gebeurt wanneer Hij ins het hart wordt aangenomen als Persoonlijke Verlosser, en wanneer er dagelijks in Zijn Woord over Hem wordt gelezen en wordt gebeden.

Ellen White geeft ons daarin een mooi advies:

“Het zou goed voor ons zijn, om iedere dag een rustig uur te besteden aan het overdenken van het leven van Christus. We moeten het punt voor punt nagaan en onze verbeelding over ieder toneel laten gaan, vooral over de laatste dagen van Zijn leven. Wanneer we nadenken over Zijn offer voor ons, zal ons vertrouwen in Hem vaster worden, onze liefde zal levendiger worden en we zullen meer vervuld worden van Zijn Geest.”[10]

Het advies is om elke dag één uur te besteden om te overdenken wat Jezus voor jou aan het kruis heeft gedaan, niet één keer per jaar op een feestdag met een heidense oorsprong, maar door elke dag je hart aan God geven, en Zijn leiding in jouw leven accepteren. Durf Jezus te leren kennen!

Ik wil je vragen om soortgelijke woorden als deze tot God te richten in je gedachten:

“Jezus Christus, kom in mijn hart. Vergeef mijn zonde. Schenk mij Uw Heilige Geest en verander mij naar Uw wil. In de naam van Jezus, Amen.”

----------

[1] www.britannica.com/topic/Easter-holiday, geraadpleegd op 10 maart 2019.
[2] www.theguardian.com/commentisfree/belief/2010/apr/03/easter-pagan-symbolism, geraadpleegd op 13 maart 2019.
[3] www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=4116, geraadpleegd op 13 maart 2019.
[4] www.vastenactie.nl/nl/inspiratie/pasenenvastenhoezithetookalweer, geraadpleegd op 10 maart 2019.
[5] www.theconversation.com/the-surprising-truth-about-fasting-for-lent-53760, geraadpleegd op 10 maart 2019.
[6] www.catholiceducation.org/en/culture/catholic-contributions/history-of-lent.html, geraadpleegd op 10 maart 2019.
[7] N.V. Russo, ‘The Early History of Lent’, blz. 21, www.baylor.edu/content/services/document.php/193181.pdf.
[8] A. Hislops, The Two Babylons, Londen: S.W. Partridge and Co 1853, blz. 104-105.
[9] www.britannica.com/topic/Easter-holiday, geraadpleegd op 13 maart 2019.
[10] E.G. White, De Wens der Eeuwen, Hogerheide: E.G. White Stichting 1994, blz. 58.